Beperken overlast houtstook in Amersfoort deze herfst en winter

Vragen
Beperken overlast houtstook in Amersfoort deze herfst en winter

Vragen Antwoorden

Indiendatum: 11 okt. 2022

Het college wordt verzocht de volgende vragen schriftelijk te beantwoorden:

1. Wat is uw reactie op de signalen dat de verkoop van pellet- en houtkachels en haardhout de afgelopen tijd is gestegen, vanwege de hoge gasprijzen?

2. Wat is uw reactie op de stelling dat de luchtkwaliteit deze herfst en winter waarschijnlijk zal verslechteren, omdat waarschijnlijk ook veel mensen in Amersfoort een houtkachel hebben gekocht of (vaker) gebruiken?

3. Meet de gemeente de luchtkwaliteit? Zo ja, op hoeveel plekken in Amersfoort? Geeft dit een goed beeld van de luchtkwaliteit of zijn hiervoor meer meetpunten nodig?

4. In hoeverre kan de gemeente aan de hand van de beschikbare data de bron(nen) van aanwezige luchtvervuiling herleiden, zoals bijvoorbeeld houtstook of verkeer op fossiele brandstoffen? Kan en doet de gemeente dit? Zo nee, waarom kan en doet de gemeente dit niet? Wat is ervoor nodig zodat dit wel lukt?

5. Is inzichtelijk of het huidige beleid ertoe gaat leiden dat de gemeente in 2030 of eerder voldoet aan de richtlijnen voor schone lucht van de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO)? Zo ja, hoe? Zo nee, wat is ervoor nodig om dit inzichtelijk te maken?

6. Zijn er al plannen voor een voorlichtingscampagne over de nadelige effecten van houtstook op gezondheid en milieu uitgewerkt en wanneer start de campagne naar verwachting?

7. We zien dat de website is aangepast en dat de gemeente adviseert voor het stoken de stookwijzer te raadplegen. Is het college bereid om ook via de gemeentelijke sociale media de actuele status van de Stookwijzer te communiceren, bijvoorbeeld in geval van code oranje en rood? Zo nee, waarom niet?

8. Welke regels gelden er op dit moment met betrekking tot houtstook en hoe worden deze gehandhaafd?

9. Klopt het dat er pas na invoering van de Omgevingswet gehandhaafd kan worden op houtstook bij code oranje of geel van de Stookwijzer?

10. Verwacht het college dat de invoering van de Omgevingswet opnieuw wordt uitgesteld?

11. Acht het college het wenselijk dat in de aankomende herfst en winter gehandhaafd kan worden wanneer er gestookt wordt bij code oranje of rood van de Stookwijzer?

12. Is het college bereid een voorstel te doen aan de raad om de APV of bestemmingsplannen aan te passen, om hierin houtstook te verbieden wanneer de Stookwijzer code oranje of rood aangeeft? Zo ja, wanneer kan de raad dit voorstel verwachten? Zo nee, waarom niet?

13. Welke acties gaat het college verder nog ondernemen om te voorkomen dat de luchtkwaliteit aankomende herfst en winter zal verslechteren door een toename van houtstook?

Toelichting

De fractie van de Partij voor de Dieren vindt dat iedereen in Amersfoort recht heeft op schone lucht en maakt zich zorgen over de milieu-, klimaat- en gezondheidseffecten van houtstook. De rook die vrijkomt bij het stoken van hout is ongezond. De rook bevat schadelijke stoffen zoals (ultra)fijnstof, koolwaterstoffen (PAK’s), benzeen en koolmonoxide. De koolstofdioxide die vrijkomt draagt bij aan de gevaarlijke opwarming van het klimaat.
Wetenschappelijk onderzoek laat zien dat houtrook leidt tot gezondheidsklachten. Houtrook is voor iedereen ongezond. Maar vooral kwetsbare groepen kunnen last hebben van de rook: mensen met long-, hart- of vaatziekte, ouderen en kleine kinderen.
Voor de gezondheid van ons allemaal is het belangrijk dat de luchtkwaliteit verbeterd wordt. In het coalitieakkoord 2022-2-26
staat: “Wij zetten het huidige beleid voort dat tot doel heeft om in 2030 of eerder te voldoen aan de richtlijnen voor schone lucht van de Wereldgezondheidsorganisatie(WHO)”.
Op 22 februari 2022 werd amendement 2022-024A GroenLinks, CDA en PvdA ‘Van rood snel naar oranje’ aangenomen door de gemeenteraad. Hierdoor wordt in het omgevingsplan opgenomen dat ruimteverwarming met behulp van houtstook verboden is wanneer de Stookwijzer code oranje of rood aangeeft. Maar mogelijk wordt de invoering van de Omgevingswet opnieuw uitgesteld.
In de media lezen we intussen signalen dat de verkoop van pellet- en houtkachels en haardhout de afgelopen tijd is gestegen, vanwege de hoge gasprijzen. Hierdoor is de verwachting dat de overlast van houtrook dit stookseizoen sterk toeneemt.
In een brief (zie bijlage) stelt Johan Vollenbroek van milieuorganisatie MOB dat gemeentes nú al regels m.b.t. houtstook kunnen opnemen in hun Algemeen Plaatselijke Verordening. Ook stelt hij dat deze regels eenvoudig te handhaven zijn zonder ingewikkelde procedures en dure metingen. De fractie van de Partij voor de Dieren ziet in bovenstaande aanleiding voor het college om haast te
maken met een concrete aanpak om houtrookoverlast in Amersfoort tegen te gaan en hoopt snel collegevoorstellen hiertoe tegemoet te zien.

Indiendatum: 11 okt. 2022
Antwoorddatum: 1 nov. 2022

Antwoord 1

Het college vindt dit een zorgwekkende ontwikkeling. We begrijpen dat mensen naar alternatieven zoeken vanwege de hoge gasprijzen, maar juist het stoken van hout is zorgelijk vanwege de nadelige effecten van houtrook op de gezondheid en overlast.

Antwoord 2

Bij toename van houtstook kan de luchtkwaliteit tijdelijk lokaal in de stad verslechteren, zeker als er sprake is van windstil en/of mistig weer. Dit is zorgelijk.

Antwoord 3.

Op dit moment niet, in het verleden wel. Van 2015 t/m 2020 is op 20, en later op 24 meetpunten in Amersfoort stikstofdioxide (NO2) gemeten. Over de laatste jaarrapportage van de metingen is een collegebericht verschenen en over het stopzetten van de metingen luchtkwaliteit een raadsinformatiebrief. Daarnaast voert de gemeente al jarenlang berekeningen (voor stikstofdioxide, fijn stof (PM10 en PM2,5) en roet (EC)) uit via de monitoring van het Nationaal Samenwerkingsprogramma Luchtkwaliteit (www.nsl-monitoring.nl). Deze berekeningen zijn jaarlijks vergeleken met de meetresultaten. Hieruit bleek dat berekeningen in het algemeen hogere concentraties lieten zien in vergelijking met de meetresultaten, waardoor de berekeningen een worst case situatie aangeven. Om die reden, vanwege gebrek aan budget en omdat voldaan wordt aan de wettelijke grenswaarde en de toenmalige WHO advieswaarde voor NO2, is de meetcampagne gestopt. Overigens wordt in het kader van Meet je stad op lokaal niveau luchtkwaliteit gemeten door inwoners.
De jaarlijkse berekeningen op rekenpunten langs alle drukkere wegen in de stad geven een goed beeld van de luchtkwaliteit in Amersfoort in het algemeen. Daarbij geldt de nuancering dat houtstook leidt tot zeer lokale piekconcentraties met variaties in tijd. Deze specifieke bron hebben we daarom niet goed in beeld en is ook moeilijk goed in beeld te krijgen.

Antwoord 4

In het luchtkwaliteitsplan Samen werken aan Schone lucht zijn grafieken opgenomen (p. 6 en 7) met een overzicht van de bijdragen van verschillende bronnen, waaronder verkeer en houtstook (categorie consumenten), op de luchtverontreiniging op lokaal Amersfoorts, regionaal/nationaal en EU niveau. Het betreft gegevens uit 2016 en een prognose voor 2030 voor zowel stikstofdioxide (NO2) als voor fijn stof (PM10 en PM2,5). Het herleiden van bronnen van luchtverontreiniging vereist analyses die de gemeente niet zelf kan doen en daarvoor ook geen budget beschikbaar heeft.

Antwoord 5

Volgens de laatste berekeningen uit de monitoringstool van het Nationaal Samenwerkingsprogramma Lucht (NSL) voldoet Amersfoort in 2030 aan de WHO advieswaarden uit 2005. In 2021 voldeed Amersfoort overigens ook aan deze advieswaarden voor stikstofdioxide en voor PM10. De WHO heeft in 2021 de advieswaarden aangescherpt. Als we de prognoses voor 2030 vergelijken met deze nieuwe advieswaarden, blijkt dat Amersfoort in 2030 hier niet aan zal voldoen. Dat geldt voor het grootste deel van Nederland. Naar aanleiding van een motie in de Tweede Kamer is er in juli een RIVM-rapport verschenen waarin inzichtelijk gemaakt is wat er voor nodig is om in heel Nederland in 2030 te voldoen aan de nieuwe WHO advieswaarden. Om dit doel te halen zou een ingrijpend pakket aan maatregelen nodig zijn, voor zowel Nederland als de rest van Europa. Er zou een volledig verbod
op houtstook nodig zijn, minder veehouderij, minder vliegverkeer, bestaande industriële bedrijven moeten overschakelen op de schoonste technologie en in grote steden zouden alleen nog elektrische auto’s en vrachtwagens mogen rijden. Het RIVM
geeft aan dat het onzeker is of zo’n pakket aan maatregelen op korte termijn haalbaar is in verband met de hoge kosten, problemen met handhaving en een gebrek aan voldoende vakmensen.
Op dit moment wordt in Europa gewerkt aan het aanscherpen van de wettelijke normen. Nederland maakt zich sterk voor aanscherping van de Luchtkwaliteitsrichtlijn. Het landelijke Schone Lucht Akkoord (SLA), waar Amersfoort bij aangesloten is, heeft als doelstelling een permanente verbetering van de luchtkwaliteit. Het streven voor 2030 is een gezondheidswinst van minstens 50% ten opzichte van 2016. In Collegebericht (2022-072) wordt verwezen naar de 1e resultaten (monitoring). De staatssecretaris heeft aangegeven dat zij het belangrijk vindt om stapsgewijs naar de nieuwe WHO-advieswaarden toe te werken, maar dat 2030 niet haalbaar is. Het streven is om eind 2023 bij het vaststellen van de SLA uitvoeringsagenda 2024-2030, op te nemen in welk tempo, en met welke tussenstappen, Nederland toe kan werken naar de WHO-advieswaarden. Daarbij wordt gekeken of maatregelen voor overheden, huishoudens en bedrijven haalbaar zijn.

Antwoord 6

We gaan geen nieuwe campagne ontwikkelen, maar maken gebruik van voorlichtingsmateriaal dat Milieu Centraal heeft ontwikkeld.
De gemeente Amersfoort werkt al enkele jaren met bewustwordingscampagnes rondom het thema Houtstook. De thematiek van de ‘ik maak het uit’-campagne die nu een aantal jaar loopt past momenteel qua toon en stijl niet meer bij de huidige energieproblematiek. Daarom herhalen wij deze campagne niet meer. Om de boodschap kloppend te maken met de feitelijke situatie hebben wij al wel (zoals u bij vraag 7 constateert) de informatie op de website aangepast. Daarnaast gaan we via
verschillende (reguliere) kanalen zoals website, gemeentepagina, social media wijzen op de nadelige effecten van houtstook voor gezondheid en milieu.

Antwoord 7

Op de website van de gemeente is een widget opgenomen naar de Stookwijzer en daarmee kan men direct de postcode invoeren en zien welke code van toepassing is. De Stookwijzer maakt gebruik van de luchtkwaliteitsindex van het RIVM. Die geeft per
gebied van 1x1km aan wat de actuele status is van de luchtkwaliteit in Nederland. Gecombineerd met de windsnelheid ontstaat zo een actueel lokaal advies voor het stoken van hout. Elk uur wordt de informatie ververst.
De gemeente communiceert via de sociale media als de RIVM een stookalert uitgeeft voor de provincie Utrecht.

Antwoord 8

In het Bouwbesluit (artikel 7.22, aanhef en onder a) is een (vangnet)bepaling opgenomen waarin specifiek de hinderlijke of schadelijke wijze van luchtverontreiniging wordt genoemd. Dit artikel bepaalt dat het is verboden om bij een woning rook, roet, walm of stof te verspreiden die hinderlijk of schadelijk is voor de omgeving. Deze vangnetbepaling biedt echter onvoldoende houvast met betrekking tot de vraag wat aanvaardbare emissies/immissies zijn van houtkachels van particulieren naar omwonenden. Ook ontbreken algemeen aanvaarde inzichten over de wijze waarop de concentraties fijn stof in de omgeving ten gevolge van het gebruik van de houtkachels moeten worden gemeten, dan wel berekend. Met het ontbreken van duidelijk toetsingskader om overlast door particuliere houtstook te kunnen beoordelen, blijkt handhaving bij overlast door houtkachels in de meeste gevallen niet uitvoerbaar, uitgezonderd extreme situaties. In Amersfoort is wel in een geval van overlast door houtstook gehandhaafd. Op dit moment loopt hierover een procedure bij de Afdeling bestuursrechtspraak van de Raad van State, waarvan we
hopen meer duidelijkheid te krijgen over de toetsing van overlast.
Verder is in artikel 5.34 APV een verbodsbepaling opgenomen voor vuur stoken in de open lucht als dit gevaar, overlast of hinder voor de omgeving oplevert.

Antwoord 9

Op het moment dat de Omgevingswet in werking is getreden en het omgevingsplan is vastgesteld door de raad kan tegen het niet naleven van de regels handhavend worden opgetreden. Het gaat dan om regels die begin dit jaar in het deelomgevingsplan
Energietransitie zijn vastgesteld. Onderdeel van die regels is inderdaad verbod op houtstook indien er een code oranje of rood van de Stookwijzer is afgegeven.
In het vastgestelde raadsvoorstel staat nog het volgende: 2.1 Naleving van het verbod op houtstook is moeilijk handhaafbaar. Het verbod op houtstook is moeilijk te handhaven, omdat dit alleen op heterdaad kan. Daarnaast is daar op dit moment geen capaciteit voor; als op dit punt handhaving gewenst is dan moet het in de Handhaving top-10 geplaatst worden in plaats van een ander onderwerp. Ook zijn er nog vragen in gevallen waarin houtstook de enige mogelijkheid van warmtevoorziening is. Eventueel zouden hiervoor uitzonderingen kunnen worden opgenomen. Wij vinden het van belang dit verbod nu toch uit te vaardigen omdat hiermee een belangrijk signaal wordt afgegeven en van het verbod alleen al een stimulerende werking zal uitgaan. De regels over houtstook zijn met name regels vanwege het oogmerk van gezondheid en milieu. Met dat oogmerk worden eisen gesteld aan de
afstanden naar naastgelegen bouwwerken, aan de schoorsteen en aan de meteorologische omstandigheden tijdens het stoken. Dit belemmert weliswaar het gebruik van houtstook, maar leidt niet tot een totaal verbod. En het leidt tot een zekere druk/verwachting op toezicht en handhaving.
Los hiervan stelt het college van B&W wel een programma op, bedoeld in artikel 3.4 van de Omgevingswet met maatregelen die erop zijn gericht dat zo min mogelijk houtstook plaatsvindt in (een bepaald gebied van) de gemeente Amersfoort. Het programma wordt opgesteld voor een periode van 4 jaar en wordt daarna telkens voor een periode van 4 jaar opnieuw vastgesteld.

Antwoord 10

De beoogde invoering van de Omgevingswet op 1 januari 2023 is met een half jaar uitgesteld.

Antwoord 11

Zoals aangegeven is handhaving juridisch ingewikkeld. De gebruikelijke werkwijze bij meldingen/klachten zal worden gevolgd. Zie beantwoording vraag 8. Daarnaast zal ingezet blijven worden op voorlichting.

Antwoord 12

Eerder is al uitgezocht wat de mogelijkheden zijn om onnodige houtstook in de openbare ruimte middels de APV te verbieden (collegebericht houtstook en APV). Houtstook in de openlucht kan op grond van de huidige APV van de gemeente Amersfoort worden tegengegaan als de houtstook onder het verbod van artikel 34 van de APV valt, namelijk als de houtstook gevaar, overlast of hinder voor de omgeving oplevert.
Bij aanpassing van de APV met regels voor houtstook binnenshuis zijn criteria dat een verbod ook objectief bepaalbaar en handhaafbaar moet zijn. Op dit moment kan niet aan deze criteria worden voldaan omdat nog geen duidelijk toetsingskader bestaat om houtrookoverlast te beoordelen en de noodzakelijke handhavingscapaciteit hiervoor ontbreekt.

Antwoord 13

Communicatie en monitoring (zie antwoorden op de vragen 3,6 en 7).